Een Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst (IOED) is een samenwerkingsverband van Vlaamse lokale besturen die de krachten bundelen voor een gezamenlijk onroerend erfgoedbeleid. Op die manier delen ze expertise, beschermen ze hun waardevol patrimonium en versterken zij de dienstverlening aan hun burgers.
Gemeenten bundelen krachten en delen expertise
Gemeentebesturen dragen een grote verantwoordelijkheid voor het onroerend erfgoed. Zo moeten ze bijvoorbeeld het bouwkundig erfgoed op hun grondgebied in kaart brengen. Vaak bezitten of beheren ze zelf historische sites en gebouwen, die ze moeten onderhouden of opknappen en die ze voor het publiek willen openstellen. Ook moeten gemeenten soms oordelen welke werken in en rond onroerend erfgoed mogen plaatsvinden.
Erfgoedzorg is een complexe opdracht die een zorgvuldige aanpak en gespecialiseerde kennis vereist en die lokale besturen soms voor een hele uitdaging stelt. Erfgoed is immers een thema dat over verschillende beleidsdomeinen (cultuur, vrije tijd, toerisme, ruimtelijke ordening) heen reikt en dus binnen eenzelfde gemeente door verschillende beleidsmakers en diensten wordt behartigd. Bovendien kost het uitvoeren van een erfgoedbeleid - denk aan beheer, onderhoud en zelfs restauraties - veel geld en hebben veelal kleinere lokale besturen een beperkte financiële draagkracht.
Dankzij een Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst (IOED) kunnen de gemeenten de krachten, middelen en expertise bundelen in een gezamenlijk onroerend erfgoedbeleid.
Kennisverwerving en adviesverlening
Een Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst is in de eerste plaats een kenniscentrum. Het verzamelt kennis en stelt deze ter beschikking van de gemeentebesturen maar ook van eigenaars en beheerders van onroerend erfgoed en van het brede publiek. Deze adviesverlening is steeds vrijblijvend. Een IOED heeft immers geen beslissingsbevoegdheid inzake onroerend erfgoed (in tegenstelling tot de onroerend erfgoedgemeente, zie 'wat is een OEG?').
Een IOED beschikt over medewerkers die een grondige kennis hebben van regelgeving, subsidies en onderzoek op het vlak van onroerend erfgoed. Bovendien zijn ze ook goed op de hoogte van de praktijk van de erfgoedzorg. Heeft een IOED bepaalde expertise niet in huis? Dan beschikt het wel over een uitgebreid netwerk van specialisten naar wie doorverwezen kan worden.
Wat kan een IOED concreet betekenen?
De werking van een IOED moet de drie onderdelen van het onroerend erfgoed bestrijken, namelijk het bouwkundig, archeologisch en landschappelijk erfgoed (zie ook 'Wat is onroerend erfgoed?'). Elke IOED kan wel eigen prioriteiten stellen en accenten leggen. Ben je benieuwd of jouw gemeente deelneemt aan een IOED en hoe die te werk gaat? Onderaan deze pagina vind je een lijst met de bestaande IOED's en hun contactgegevens.
Voor gemeentebesturen
Voor eigenaars en beheerders
Voor het brede publiek (individuele inwoners en verenigingen)
Erkenning en subsidies voor IOED’s
Een intergemeentelijk onroerend erfgoeddienst wordt erkend door de bevoegde Vlaams minister. De erkenning kan jaarlijks door een bestaand intergemeentelijk samenwerkingsverband worden aangevraagd en is geldig zolang de IOED voldoet aan de erkenningsvoorwaarden. Aan de erkenning zelf is geen financiële ondersteuning verbonden, maar ze is wel een voorwaarde om een werkingssubsidie te kunnen aanvragen.
Een erkende IOED kan een werkingssubsidie aanvragen bij de Vlaamse overheid. Dit kan slechts om de drie jaar (2020, 2023, ...). De subsidie wordt voor maximaal zes jaar toegekend en mag enkel besteed worden aan personeelsgebonden algemene werkingsmiddelen. Een financiële bijdrage door de deelnemende gemeenten is niet verplicht, maar wel noodzakelijk om ook projecten te financieren.
Meer info over de erkenning en subsidiëring van IOED's vind je op de website van het agentschap Onroerend Erfgoed
Gemeentebesturen dragen een grote verantwoordelijkheid voor het onroerend erfgoed. Zo moeten ze bijvoorbeeld het bouwkundig erfgoed op hun grondgebied in kaart brengen. Vaak bezitten of beheren ze zelf historische sites en gebouwen, die ze moeten onderhouden of opknappen en die ze voor het publiek willen openstellen. Ook moeten gemeenten soms oordelen welke werken in en rond onroerend erfgoed mogen plaatsvinden.
Erfgoedzorg is een complexe opdracht die een zorgvuldige aanpak en gespecialiseerde kennis vereist en die lokale besturen soms voor een hele uitdaging stelt. Erfgoed is immers een thema dat over verschillende beleidsdomeinen (cultuur, vrije tijd, toerisme, ruimtelijke ordening) heen reikt en dus binnen eenzelfde gemeente door verschillende beleidsmakers en diensten wordt behartigd. Bovendien kost het uitvoeren van een erfgoedbeleid - denk aan beheer, onderhoud en zelfs restauraties - veel geld en hebben veelal kleinere lokale besturen een beperkte financiële draagkracht.
Dankzij een Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst (IOED) kunnen de gemeenten de krachten, middelen en expertise bundelen in een gezamenlijk onroerend erfgoedbeleid.
Kennisverwerving en adviesverlening
Een Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst is in de eerste plaats een kenniscentrum. Het verzamelt kennis en stelt deze ter beschikking van de gemeentebesturen maar ook van eigenaars en beheerders van onroerend erfgoed en van het brede publiek. Deze adviesverlening is steeds vrijblijvend. Een IOED heeft immers geen beslissingsbevoegdheid inzake onroerend erfgoed (in tegenstelling tot de onroerend erfgoedgemeente, zie 'wat is een OEG?').
Een IOED beschikt over medewerkers die een grondige kennis hebben van regelgeving, subsidies en onderzoek op het vlak van onroerend erfgoed. Bovendien zijn ze ook goed op de hoogte van de praktijk van de erfgoedzorg. Heeft een IOED bepaalde expertise niet in huis? Dan beschikt het wel over een uitgebreid netwerk van specialisten naar wie doorverwezen kan worden.
Wat kan een IOED concreet betekenen?
De werking van een IOED moet de drie onderdelen van het onroerend erfgoed bestrijken, namelijk het bouwkundig, archeologisch en landschappelijk erfgoed (zie ook 'Wat is onroerend erfgoed?'). Elke IOED kan wel eigen prioriteiten stellen en accenten leggen. Ben je benieuwd of jouw gemeente deelneemt aan een IOED en hoe die te werk gaat? Onderaan deze pagina vind je een lijst met de bestaande IOED's en hun contactgegevens.
Voor gemeentebesturen
- Inventariseren van erfgoed. Deze kennis kan vervolgens worden gebruikt voor de volgende dienstverlening
- Adviseren bij stedenbouwkundige beslissingen (vergunningen, ruimtelijke uitvoeringsplannen,...)
- Begeleiden bij beheer, onderhoud of restauratie van gemeentelijk patrimonium
- Begeleiden van herbestemmingstrajecten voor historische sites (bv. kerken, industrieel erfgoed, hoeves,...)
- Aanleveren van informatie voor toeristische producten (bv. fietsroutes, publicaties, etc.)
Voor eigenaars en beheerders
- Begeleiden bij beheersmaatregelen van historische sites (bv. het opstellen van een beheers- of onderhoudsplan)
- Informeren over regelgeving m.b.t. onroerend erfgoed. Welke verplichtingen hebben eigenaars en beheerders? Wat mogen ze zeker niet doen?
- Informeren over financiële ondersteuning, zoals subsidies, premies, fiscale stimuli, etc.
Voor het brede publiek (individuele inwoners en verenigingen)
- Informeren en sensibiliseren rond het onroerend erfgoed (bv. workshops)
- Organiseren of coördineren van erfgoedactiviteiten (bv. Open Monumentendag)
- Ondersteunen van (boven)lokaal vrijwilligerswerking rond onroerend erfgoed
Erkenning en subsidies voor IOED’s
Een intergemeentelijk onroerend erfgoeddienst wordt erkend door de bevoegde Vlaams minister. De erkenning kan jaarlijks door een bestaand intergemeentelijk samenwerkingsverband worden aangevraagd en is geldig zolang de IOED voldoet aan de erkenningsvoorwaarden. Aan de erkenning zelf is geen financiële ondersteuning verbonden, maar ze is wel een voorwaarde om een werkingssubsidie te kunnen aanvragen.
Een erkende IOED kan een werkingssubsidie aanvragen bij de Vlaamse overheid. Dit kan slechts om de drie jaar (2020, 2023, ...). De subsidie wordt voor maximaal zes jaar toegekend en mag enkel besteed worden aan personeelsgebonden algemene werkingsmiddelen. Een financiële bijdrage door de deelnemende gemeenten is niet verplicht, maar wel noodzakelijk om ook projecten te financieren.
Meer info over de erkenning en subsidiëring van IOED's vind je op de website van het agentschap Onroerend Erfgoed
Overzicht van erkende IOED's
Sinds 2017 telt Vlaanderen 25 Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddiensten. Zij verzamelen ongeveer de helft van de Vlaamse gemeenten.
Onder de kaart vind je de volledige actuele lijst met de deelnemende gemeenten en de contactgegevens van de IOED's.
(TIP: zoek je gemeente in de lijst met de toetsencombinatie 'ctrl + F')
Onder de kaart vind je de volledige actuele lijst met de deelnemende gemeenten en de contactgegevens van de IOED's.
(TIP: zoek je gemeente in de lijst met de toetsencombinatie 'ctrl + F')
IOED Berg en Nete
Gemeenten: Berlaar, Nijlen en Heist-op-den-Berg
Contactpersoon: Ankatrien Boulanger
IOED CO7
Gemeenten: Poperinge, Zonnebeke, Ieper, Vleteren, Langemark-Poelkapelle, Heuvelland en Mesen
Website: www.co7.be/
IOED de Merode
Gemeenten: Aarschot, Diest, Geel, Herselt, Hulshout, Laakdal, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo en Westerlo
Contactpersoon: Melissa Geerts
IOED Erfpunt
Gemeenten: Kruibeke, Temse, Stekene, Beveren, Sint-Niklaas, Sint-Gillis-Waas en Waasmunster
Website: www.erfpunt.be/
IOED Haspengouw West
Gemeenten: Kortessem, Alken, Wellen, Borgloon, Gingelom en Heers
Website: www.rlh.be/projecten/erfgoed/intergemeentelijke-onroerend-erfgoeddienst-haspengouw-west/77
IOED IGEMO
Gemeenten: Bonheiden, Bornem, Duffel, Lier, Putte, Puurs, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek
Website: www.igemo.be
IOED Kempen en Maasland
Gemeenten: As, Bree, Genk, Kinrooi, Lanaken, Maaseik, Maasmechelen, Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Peer en Zutendaal
Website: www.rlkm.be
IOED k.ERF
Gemeenten: Balen, Dessel, Meerhout, Mol en Retie
Contactpersoon: Jolien Schroyen
IOED Lage Kempen
Gemeenten: Bocholt, Halen, Ham, Hamont-Achel, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Leopoldsburg, Neerpelt en Zonhoven
Website: www.rllk.be/in-uw-buurt/houthalen-helchteren/ioed-lage-kempen/303
IOED Land van Nete en Aa
Gemeenten: Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Lille, Olen en Vorselaar
Website: www.kempenskarakter.be
IOED Leiedal
Gemeenten: Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne, Lendelede, Menen, Spiere-Helkijn, Waregem, Wervik, Wevelgem en Zwevegem
Website: www.leiedal.be/ruimte-leefomgeving/onroerend-erfgoed
IOED Meetjesland
Gemeenten: Aalter, Eeklo, Evergem, Knesselare, Lovendegem, Maldegem, Nevele, Sint-Laureins, Waarschoot, Wachtebeke en Zomergem
Website: www.comeet.be/wat-we-doen-voor-onroerend-erfgoed/
IOED Noorderkempen
Gemeenten: Turnhout, Beerse, Oud-Turnhout, Vosselaar, Kasterlee, Baarle-Hertog en Rijkevorsel
Website: www.erfgoednoorderkempen.be/
IOED Oost
Gemeenten: Bilzen, Riemst, Voeren en Hoeselt
Website: ioedoost.be/
IOED Pajottenland & Zennevallei
Gemeenten: Affligem, Dilbeek, Roosdaal en Sint-Pieters-Leeuw
Website: www.erfgoedcelpz.be/ioed
IOED Polderrand
Gemeenten: Oudenburg, Gistel, Ichtegem, Koekelare en Kortemark
Contactpersoon: Joke Meerkens
IOED PORTIVA
Gemeenten: Tienen, Linter, Glabbeek, Hoegaarden en Bierbeek
Website: www.tienen.be/portiva-intergemeentelijke-archeologische-dienst-2
IOED Raakvlak
Gemeenten: Beernem, Brugge, Damme, Jabbeke, Knokke-Heist, Oostkamp, Torhout en Zedelgem
Website: www.raakvlak.be
IOED RADAR
Gemeenten: Hooglede, Ingelmunster, Izegem, Lichtervelde, Moorslede, Roeselare en Staden
Website: bienet.be/
IOED Schelde-Durme
Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Dendermonde, Hamme, Laarne, Lebbeke, Wetteren en Zele
Website: www.rlsd.be/wat/ioed-schelde-durme/7777
IOED Viersprong
Gemeenten: Destelbergen, Lochristi, Melle, Merelbeke, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem
Website: erfgoedviersprong.be
IOED Voorkempen
Gemeenten: Essen, Kalmthout, Kapellen, Ranst, Schilde, Wijnegem, Wommelgem, Wuustwezel en Zoersel
Website: www.rldevoorkempen.be/projecten/erfgoed/3006
IOED WinAr
Gemeenten: Rotselaar, Holsbeek, Bekkevoort en Haacht
Website: www.winar.be
IOED Zuidrand
Gemeenten: Aartselaar, Borsbeek, Edegem, Hove, Kontich, Lint en Mortsel
Contactpersoon: Sabine Caremans
IOED Zuid-Hageland
Gemeenten: Geetbets, Kortenaken, Landen en Zoutleeuw
Website: www.rlzh.be/rlzh/projecten/erfgoed/ioed-zuid-hageland/4886
Gemeenten: Berlaar, Nijlen en Heist-op-den-Berg
Contactpersoon: Ankatrien Boulanger
IOED CO7
Gemeenten: Poperinge, Zonnebeke, Ieper, Vleteren, Langemark-Poelkapelle, Heuvelland en Mesen
Website: www.co7.be/
IOED de Merode
Gemeenten: Aarschot, Diest, Geel, Herselt, Hulshout, Laakdal, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo en Westerlo
Contactpersoon: Melissa Geerts
IOED Erfpunt
Gemeenten: Kruibeke, Temse, Stekene, Beveren, Sint-Niklaas, Sint-Gillis-Waas en Waasmunster
Website: www.erfpunt.be/
IOED Haspengouw West
Gemeenten: Kortessem, Alken, Wellen, Borgloon, Gingelom en Heers
Website: www.rlh.be/projecten/erfgoed/intergemeentelijke-onroerend-erfgoeddienst-haspengouw-west/77
IOED IGEMO
Gemeenten: Bonheiden, Bornem, Duffel, Lier, Putte, Puurs, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek
Website: www.igemo.be
IOED Kempen en Maasland
Gemeenten: As, Bree, Genk, Kinrooi, Lanaken, Maaseik, Maasmechelen, Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Peer en Zutendaal
Website: www.rlkm.be
IOED k.ERF
Gemeenten: Balen, Dessel, Meerhout, Mol en Retie
Contactpersoon: Jolien Schroyen
IOED Lage Kempen
Gemeenten: Bocholt, Halen, Ham, Hamont-Achel, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren, Leopoldsburg, Neerpelt en Zonhoven
Website: www.rllk.be/in-uw-buurt/houthalen-helchteren/ioed-lage-kempen/303
IOED Land van Nete en Aa
Gemeenten: Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Lille, Olen en Vorselaar
Website: www.kempenskarakter.be
IOED Leiedal
Gemeenten: Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne, Lendelede, Menen, Spiere-Helkijn, Waregem, Wervik, Wevelgem en Zwevegem
Website: www.leiedal.be/ruimte-leefomgeving/onroerend-erfgoed
IOED Meetjesland
Gemeenten: Aalter, Eeklo, Evergem, Knesselare, Lovendegem, Maldegem, Nevele, Sint-Laureins, Waarschoot, Wachtebeke en Zomergem
Website: www.comeet.be/wat-we-doen-voor-onroerend-erfgoed/
IOED Noorderkempen
Gemeenten: Turnhout, Beerse, Oud-Turnhout, Vosselaar, Kasterlee, Baarle-Hertog en Rijkevorsel
Website: www.erfgoednoorderkempen.be/
IOED Oost
Gemeenten: Bilzen, Riemst, Voeren en Hoeselt
Website: ioedoost.be/
IOED Pajottenland & Zennevallei
Gemeenten: Affligem, Dilbeek, Roosdaal en Sint-Pieters-Leeuw
Website: www.erfgoedcelpz.be/ioed
IOED Polderrand
Gemeenten: Oudenburg, Gistel, Ichtegem, Koekelare en Kortemark
Contactpersoon: Joke Meerkens
IOED PORTIVA
Gemeenten: Tienen, Linter, Glabbeek, Hoegaarden en Bierbeek
Website: www.tienen.be/portiva-intergemeentelijke-archeologische-dienst-2
IOED Raakvlak
Gemeenten: Beernem, Brugge, Damme, Jabbeke, Knokke-Heist, Oostkamp, Torhout en Zedelgem
Website: www.raakvlak.be
IOED RADAR
Gemeenten: Hooglede, Ingelmunster, Izegem, Lichtervelde, Moorslede, Roeselare en Staden
Website: bienet.be/
IOED Schelde-Durme
Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Dendermonde, Hamme, Laarne, Lebbeke, Wetteren en Zele
Website: www.rlsd.be/wat/ioed-schelde-durme/7777
IOED Viersprong
Gemeenten: Destelbergen, Lochristi, Melle, Merelbeke, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem
Website: erfgoedviersprong.be
IOED Voorkempen
Gemeenten: Essen, Kalmthout, Kapellen, Ranst, Schilde, Wijnegem, Wommelgem, Wuustwezel en Zoersel
Website: www.rldevoorkempen.be/projecten/erfgoed/3006
IOED WinAr
Gemeenten: Rotselaar, Holsbeek, Bekkevoort en Haacht
Website: www.winar.be
IOED Zuidrand
Gemeenten: Aartselaar, Borsbeek, Edegem, Hove, Kontich, Lint en Mortsel
Contactpersoon: Sabine Caremans
IOED Zuid-Hageland
Gemeenten: Geetbets, Kortenaken, Landen en Zoutleeuw
Website: www.rlzh.be/rlzh/projecten/erfgoed/ioed-zuid-hageland/4886